Γεράσιμος Μαρκοράς «Ο Όρκος» και Διονύσιος Σολωμός "Ο Κρητικός"

Νικόλαος Γύζης "Παιδικοί Αρραβώνες", 1877. Λάδι σε μουσαμά

Ο Όρκος του Μαρκορά αποτελεί μια επικολυρική σύνθεση εμπνευσμένη από την Κρητική επανάσταση του 1866 και την ηρωική ανατίναξη της μονής του Αρκαδίου. Το ποίημα αναφέρεται σ’ ένα αρραβωνιασμένο ζευγάρι, την Ευδοκία και τον Μάνθο. Η Ευδοκία έχει φύγει από την Κρήτη με την έναρξη της επανάστασης, ενώ ο Μάνθος έχει μείνει πίσω κι έχει σκοτωθεί στο Αρκάδι. Μετά από τρία χρόνια απουσίας η Ευδοκία επιστρέφει στην Κρήτη για να βρει τον αγαπημένο της, χωρίς να γνωρίζει ότι εκείνος είναι ήδη νεκρός. Όταν η Ευδοκία βρεθεί αντιμέτωπη με τον κατεστραμμένο τόπο θα αισθανθεί την απώλεια του αγαπημένου και θα καταρρεύσει. Την αλήθεια για το τι έχει συμβεί, θα τη μάθει η Ευδοκία από το πνεύμα του Μάνθου που θα εμφανιστεί και θα της διηγηθεί τα γεγονότα. Το απόσπασμα που παρατίθεται αναφέρεται στο ταξίδι επιστροφής στην Κρήτη της Ευδοκίας και στη λαχτάρα που αισθάνεται η κοπέλα να δει ξανά τον αρραβωνιαστικό της.

Ο Μαρκοράς ανήκει στους μαθητές του Σολωμού και είναι εμφανώς επηρεασμένος από τις ποιητικές συνθέσεις του. Ο Όρκος, όπως και ο Κρητικός, έχει συντεθεί σε ομοιοκατάληκτo δεκαπεντασύλλαβo δίστιχo και είναι γραμμένος στη δημοτική γλώσσα. Παράλληλα αντλεί το θέμα του από τα γεγονότα των αγώνων της Κρήτης, οι βασικοί του ήρωες είναι Κρητικοί και το ύφος του ποιήματος είναι επικολυρικό.

Νικόλαος Γύζης "Μικρή χωρική". Λάδι σε ξύλο

Οι κοινές θεματικές με τον Κρητικό, που βρίσκουμε στο συγκεκριμένο απόσπασμα, έχουν να κάνουν με το γαλήνεμα της φύσης, το οποίο κι εδώ δίνεται σαν να είναι έργο κάποιας θεϊκής παρέμβασης. Η φύση βρίσκεται σε πλήρη ηρεμία και η ηρεμία αυτή μεταδίδεται και στους ταξιδιώτες, καθώς το θείο Πνεύμα στρέφει τα μάτια του και στο πλοίο, χαρίζοντας γαλήνη και στους κουρασμένους επιβάτες.
Η ηρωίδα του ποιήματος ανυπομονεί να φτάσει στο ακρογιάλι για να βρει τον αγαπημένο της, όπως και ο ήρωας του Κρητικού προσπαθεί να φτάσει στο ακρογιάλι για να σώσει την αγαπημένη του. Και στα δύο ποιήματα βέβαια η έλευση στο ακρογιάλι σημαίνει και τη συνειδητοποίηση πως το αγαπημένο τους πρόσωπο έχει πια πεθάνει.
Η θεματική της τόσο δυνατής αγάπης που ωθεί τους ήρωες σε δράση και τους επηρεάζει βαθιά, είναι παρούσα και στα δύο ποιήματα, κάνοντας αισθητή της επίδραση του ρομαντισμού.
Η Ευδοκία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, παρά την παρέμβαση του θείου Πνεύματος που έχει αποκοιμίσει τους υπόλοιπους ταξιδιώτες, παραμένει ξύπνια και σκέφτεται τον αγαπημένο της. Η ηρωίδα αντιστέκεται στην κούραση και στη γαλήνη που επικρατεί παντού κι έχει αποκοιμίσει όλους τους άλλους, θυμίζοντάς μας την αντίσταση του Κρητικού στη δική του κούραση, αλλά και στους πειρασμούς της Φεγγαροντυμένης και του γλυκύτατου ήχου, στην προσπάθειά του να σώσει την αγαπημένη του. Τελικά η Ευδοκία θα παραδοθεί στον ύπνο, όπως κι ο ήρωας του Κρητικού δε θα κατορθώσει να αντισταθεί μέχρι τέλους και θα χάσει την αρραβωνιαστικιά του.
Τη στιγμή που η Ευδοκία παραδίνεται στον ύπνο νομίζει πως έχει επιστρέψει στην Κρήτη και αισθάνεται σα να έχει ξαπλώσει στα χορτάρια της πατρίδας της, όπως ο Κρητικός υπό την επίδραση των πειρασμών, επιστρέφει νοητά στον τόπο του.
Όταν η Ευδοκία παραδίνεται στον ύπνο, μια άκρη από τα μαλλιά της αγγίζει το μάγουλό της κι εκείνη νομίζει πως αισθάνεται το φιλί του αγαπημένου της, κάτι που της προκαλεί έντονα συναισθήματα, κι είναι σα να τρέχει στις φλέβες της ουράνια γλυκάδα. Αντιστοίχως, στον Κρητικό, το δάκρυ της φεγγαροντυμένης που αγγίζει το χέρι του, αποτελεί αφορμή για μια ριζική αλλαγή της προσωπικότητας του ήρωα. Η ιδέα πως ένα απλό άγγιγμα, μια επίφαση επαφής είναι ικανή να επηρεάσει σε τόσο μεγάλο βαθμό τα πρόσωπα του ποιήματος είναι σαφώς ρομαντική επίδραση.

Πηγή;