Το "Μυθιστόρημα της Τροίας". Τα ομηρικά έπη στην μεσαιωνική Δύση

Εικονογράφηση του "Μυθιστορήματος της Τροίας"

Κατά τον Μεσαίωνα, τα αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά λογοτεχνικά έργα διαδόθηκαν, κυρίως, μέσω του Βυζαντίου σε ολόκληρο το γεωγραφικό πλάτος της Ευρώπης. Τα έπη του Ομήρου αλλά και η αρχαία ελληνική ιστορία, επηρέασαν την λογοτεχνία της μεσαιωνικής Ευρώπης.

Οι αφηγήσεις των λογοτεχνικών έργων που γεννήθηκαν έτσι στη Δύση, συγκεντρώθηκαν σε θεματικούς κύκλους, τον Μέγα Αλέξανδρο, τις Θήβες, και κυρίως τον τρωικό πόλεμο. Ο τρωικός κύκλος είχε ιδιαίτερη σημασία, γιατί υπήρχε διαδεδομένη και η αντίληψη ότι οι Δυτικοί, και ειδικά οι βασιλικοί τους οίκοι, ήταν απόγονοι Τρώων. Τα αρχαία έπη διασκευάστηκαν τόσο πολύ στην Δύση, ώστε οι ήρωες παριστάνονται ως μεσαιωνικοί ιππότες. Το λογοτεχνικό αυτό είδος ευδοκίμησε, από τον 11ο ως τον 14ο αιώνα μ.Χ.

Γενικά, αυτά τα έργα είναι φιλοτρωικά, και  εκφράστηκαν έμπρακτα κατά την Τέταρτη Σταυροφορία, όταν οι Δυτικοί, και ειδικά οι Ιταλοί, αισθάνονταν ως εκδικητές της Τροίας. Ο θάνατος του Έκτορα, για παράδειγμα περιγράφεται ως προερχόμενος από πισώπλατη κονταριά του Αχιλλέα, την ώρα που ο Τρώας ήρωας σκύβει για να πάρει τα όπλα ενός πεσμένου αντιπάλου. Ο Βέλγος φιλόλογος Gregoire ανακάλυψε αντιβυζαντινά στοιχεία ακόμη και στο πολύ αρχαιότερο έπος του Ρολάνδου.

Εικονογράφηση του "Μυθιστορήματος της Τροίας"

Η πρώτη μεσαιωνική αφήγηση για τον τρωικό πόλεμο είναι ανώνυμη, και έχει τον τίτλο «Ιστορία περί της καταστροφής της Τροίας». Μερικά ενδεικτικά έργα αυτής της ενότητας είναι το «Μυθιστόρημα της Τροίας» ("Le Roman de Troie") που έγραψε το 1165 μ.Χ ο Γάλλος Μπενουά ντε Σαιντ Μωρ (Benoît de Sainte-Maure), ο «Τρωικός πόλεμος» που γράφτηκε από τον Γερμανό φον Βύρτσμπουργκ το 1280 και το ανώνυμο «Τρωικό χρονικό» που γράφτηκε στην Ισπανία το 1350.

Φυσικά, δημιουργήθηκαν δεκάδες ακόμη τέτοια έργα, που αφορούν και το Μέγα Αλέξανδρο και τις Θήβες. Το παλαιότερο έργο σχετικό με τον Αλέξανδρο γράφτηκε τον 11ο αιώνα μ.Χ στη Γαλλία από τον Αλβέριχο της Μπριανσόν.

Εικονογράφηση του "Μυθιστορήματος της Τροίας"
Η νεκρή αμαζόνα Πενθεσίλεια

"Το Μυθιστόρημα της Τροίας" (Le Roman de Troie) (1160-1170) του Γαλλονορμανδού  Benoît de Sainte-Maure, 40,000 στίχων, γράφτηκε σε  οκτασύλλαβο. Αφιερώνεται σε μια «πλούσια κυρία ενός πλούσιου βασιλιά» πού μάλλον είναι η Ελεονώρα της Ακουιταίνης . Πιθανά, ο ίδιος έγραψε και «Το χρονικό των Δουκών της Νορμανδίας».

Ο ποιητής στο «Μυθιστόρημα της Τροίας», διασκευάζει  τις αφηγήσεις του Δίκτυ του Κρητός και του Δάρη του Φρύγα για τον τρωικό πόλεμο που τον Μεσαίωνα πιστεύονταν αυθεντικότερες του Ομήρου, ο οποίος είχε κατηγορηθεί για ψεύδη και μυθοπλασίες, αλλά και για φιλελληνισμό. Και στο Βυζάντιο την ίδια περίοδο, η ελληνική παραλλαγή των αφηγήσεων του Δίκτυ και του Δάρη για τον τρωικό πόλεμο, με φιλελληνικό χαρακτήρα βέβαια (χαμένη σήμερα) θεωρείτο αυθεντικότερη του Ομήρου γιατί δεν περιείχε μυθικά και φανταστικά στοιχεία. Αλλή πηγή του  "Roman de Troie" θεωρείται το (φθαρμένο σήμερα) χρονικό  "Excidium Troie".

Εικονογράφηση του "Μυθιστορήματος της Τροίας"
Ο γιος του Αχιλλέα Πύρρος (Νεοπτόλεμος) χρίεται... ιππότης

Η υπόθεση του "Μυθιστορήματος" απευθύνεται σε αριστοκρατικό κοινό, και διασκευάζεται σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα του ιπποτισμού και του "ιπποτικού έρωτα" με ένα υποτιθέμενο ερωτικό τρίγωνο ανάμεσα στον Τρώα Τρωίλο, τον Διομήδη και την κόρη του μάντη Κάλχα. (ο οποίος θεωρείται Τρώας αποστάτης, όπως αναφέρουν και ελληνικές πηγές) Η ιστορία αυτή πέρασε στον Βοκκάκιο ("Ιl Filostrato") στόν Τσώσερ ("Criseyde") και τελικά στον Σαίξπηρ ("Troilus and Cressida") Το "Μυθιστόρημα" μεταφέρθηκε και στα Ελληνικά ως «Ο Πόλεμος της Τρωάδος», (ανωνύμου) ως παράφραση του «Roman de Troie» και είναι το μεγαλύτερο από τα ποιήματα του Είδους στην Ελλάδα

Εικονογράφηση του "Μυθιστορήματος της Τροίας"

Ελληνικά παράλληλα, μιμήσεις της εκτεταμένης Μεσαιωνικής Δυτικής φιλολογίας περί των τρωικών, είναι και η «Αχιλληίς», επικό ποίημα όπου ο Αχιλλέας παριστάνεται σαν μεσαιωνικός ιππότης, η «Διήγησις γεναμένη εν Τροία» (15ος αιώνας) και η «Ιλιάδα» του Κωνσταντίνου Ερμονιακού. Ελάχιστη σχέση έχουν βέβαια όλα αυτά με την ομηρική αφήγηση.

Ταυτόχρονα, τόσο στην Δύση όσο και το Βυζάντιο, ξεκίνησε η καταγραφή (και δυστυχώς και η διασκευή) των νέων (για την εποχή)  επών, δηλ του Διγενή Ακρίτα, του Αρμούρη, του Αρθούρου, του Λάνσελοτ, του Τριστάνου, των Νιμπελούνγκεν, κλπ. Οπως φάνηκε, τελικά αυτά είναι που επιβίωσαν και συγκινούν ως τις μέρες μας, και όχι τα "Ελληνοτρωικά" μυθιστορήματα, που δεν φαίνεται να είχαν την απήχηση των λαϊκών επών.