της Ελένης Γκίκα
«Εγραψα και τέλειωσα χτες την -Ασκητική-. Είναι καλή; δεν ξέρω. Προσπάθησα με λόγια απλά, σαν εξομολόγηση, να διαγράψω την άσκηση της ζωής μου, από πού ξεκίνησα, πώς πέρασα τα εμπόδια, πώς άρχισε η αγωνία του Θεού, πώς βρήκα την κεντρική έννοια που ρυθμίζει πια τη σκέψη μου, το λόγο και την πράξη μου. Αχ!
δε ρυθμίζει ακόμα εντελώς, πλήθος κακές συνήθειες της περασμένης εξέλιξης μ' εμποδίζουν να κινηθώ σύμφωνα με την αυστηρή, ανένδοτη επιταγή του Θεού μου. Μα μάχομαι, συνειδητά πια, να μένω πιστός στην ουσία της ζωής μου. Βρίσκομαι σ' ένα νέο μεταίχμιο. Η στερνή, η πιο ιερή μορφή της θεωρίας είναι η πράξη. Παντού είναι ο Θεός, στον άνθρωπο, στην πολιτική, στην καθημερινή ζωή που κιντυνεύει. Δεν είναι παντοδύναμος, να σταυρώνουμε τα χέρια προσδοκώντας τη σίγουρη νίκη του. Από μας εξαρτάται η σωτηρία του. Και μόνο αν σωθεί, σωζόμαστε. Η θεωρία έχει αξία μονάχα ως προετοιμασία, ο αγώνας ο κρίσιμος είναι η πράξη». Εγραψε ο ίδιος ο δημιουργός για την «Ασκητική» και το επισημαίνει ο δρ Πάτροκλος Σταύρου στο επίμετρο του βιβλίου. «Η Ασκητική είναι ο Νίκος Καζαντζάκης. Και ο Νίκος Καζαντζάκης είναι η Ασκητική», μας υπενθυμίζει. Για το βιβλίο που όλοι έχουμε συνδέσει με τα νιάτα μας, με την πιο μαχητική και ζωντανή, αθώα εποχή. Για το βιβλίο που θα γραφτούν διθύραμβοι. Μια ελβετική εφημερίδα θα γράψει πως είναι «το κατά Καζαντζάκην ευαγγέλιο» η «Ασκητική». Κι ο Νίκος Καζαντζάκης θα γράψει ότι «η Ασκητική είναι μια Κραυγή», αλλά και «όλο το έργο του σχόλιο σ' αυτή την Κραυγή».
Ο Καζαντζάκης ξεκίνησε το 1922 την «Ασκητική» στη Βιέννη. Γράφει στην πρώτη σύζυγό του Γαλάτεια Καζαντζάκη στις 9 Αυγούστου: «Βιάζομαι να τυπώσω ό,τι έχω γράψει ως τώρα για να μπορώ να δοθώ όλος σ' ένα νέο έργο, καθαρά θεολογικό μου. Εχω ήδη διαγράψει το σκελετό του και θα 'ναι πολύ δύσκολο» (Επιστολές προς τη Γαλάτεια, Δίφρος, Αθήνα 1958).
Το έργο θα το τελειώσει στο τέλος Μαρτίου του 1923 στο Βερολίνο. Αλλά θα το διορθώνει και θα το ξαναγράφει για μια ζωή. Ενα κομμάτι της θα γραφτεί στη Ρωσία:
«Εχω αποφασίσει να φύγω στη Ρουσία. Δεν ξέρω πότε. Πρέπει να ετοιμαστώ. Τώρα μαθαίνω ρούσικα, και αυτές τις μέρες θα πάω σ' ένα τεχνίτη, εδώ, που έχει μαγαζί, να μάθω μια τέχνη - μαραγκός. Ετσι θα δουλεύω στη Ρουσία τρεις ώρες τη μέρα και θα γυρίζω τα χωριά. Εκεί θα δοκιμάσω το Λόγο που φέρνω» [Επιστολές προς Γαλάτεια, γράμμα της 22ας Νοεμβρίου του 1923]. Θα επανέλθει αρκετές φορές στο ίδιο θέμα, μέσα από τις επιστολές του πάντα: «Γράφω τώρα την -Ασκητική-, ένα βιβλίο mystique, όπου διαγράφω τη μέθοδο ν' ανεβεί η ψυχή από κύκλο σε κύκλο ωσότου φτάσει στην ανώτατη Επαφή. Είναι πέντε κύκλοι: Εγώ, ανθρωπότητα, Γης, Σύμπαντο, Θεός. Πώς ν' ανεβούμε όλα τούτα τα σκαλοπάτια κι όταν φτάσομε στο ανώτατο να ζήσουμε όλους τους προηγούμενους κύκλους. Το γράφω επίτηδες χωρίς ποίηση, με στεγνή, επιτακτική φόρμα».
Δύσκολες συνθήκες
Οι συνθήκες απίστευτα δύσκολες: «Εδώ εργάζομαι πάλι σαν απελπισμένος. Ξυπνάω ξημερώματα και τώρα που δε ζεσταίνεται το δωμάτιο μένω στο κρεβάτι και δουλεύω. Γράφω, όπως Σου έγραψα, την -Ασκητική-. Δεν ξέρω αν θα σου αρέσει. Είναι γραμμένο ολιγόλογα, σαν ανάβαση επίπονη από κύκλο σε κύκλο» (Επιστολή και πάλι στη Γαλάτεια, στις 20 Ιανουαρίου 1923).
«Σημειωτέον ότι μόνο δυο μέρες την εβδομάδα θέρμαινε το δωμάτιό του, λόγω έλλειψης κάρβουνου, και το κρύο ήταν φοβερό. Αλλά και γενικότερα και αργότερα δεν ήταν ασύνηθες για τον Καζαντζάκη να γράφει φορώντας γάντια, λόγω ψύχους», επισημαίνει ο δρ Πάτροκλος Σταύρου στο εξαιρετικό επίμετρο του βιβλίου.
«Για πέντε χρόνια μετά την οριστικοποίηση της πρώτης γραφής της ?Ασκητικής?, περιφέρει μαζί του τα χειρόγραφα, αλλά και διακατέχεται από αδημονία να την δει τυπωμένη, με την προοπτική διορθώσεων στο μέλλον, όπως συνήθιζε, αφού ακόμα και σε κυκλοφορούντα βιβλία του έκανε ιδιόχειρες διορθώσεις», γράφει ο δρ Πάτροκλος Σταύρου. Η «Ασκητική» δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 1927 στο περιοδικό «Αναγέννηση» του Δημήτρη Γλυνού, κι η έκδοσή της προκάλεσε μεγάλο σάλο. Ο Καζαντζάκης έκανε και νέες διορθώσεις της «Ασκητικής» (π.χ. το 1938, αλλά και αργότερα). Το 1944 τη διόρθωσε για άλλη μια φορά και έτσι έγινε η δεύτερη έκδοσή της, τον Δεκέμβριο του 1945. Το βιβλίο μεταφράσθηκε και εκδόθηκε σε πολλές ξένες γλώσσες και χώρες και αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του Καζαντζάκη διεθνώς. Το 1930 ο Στέφαν Τσβάιχ θα γράψει στον Νίκο Καζαντζάκη ότι η «Ασκητική» ανήκει σε όλο τον κόσμο.
ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου