Η Λιογέννητη

Ο Κωσταντής ο ομορφονιός, ο μικροκωσταντϊνος 

μια μέρα. θέλησε να βγη να λαγοκυνηγήση, 

και διάβαινε καμαρωτός απ' την πλατειά τη ρούγα. 

Εκεί είδε τη Λιογέννητη με τετρακόσιαις σκλάβαις.

Σε κρεμεζιά τριανταφυλλιά ήταν ακουμπισμένη, 

κ' είχε τα φρύδια τορνευτά, τα μάτια σα ζαφείρι, 

και 'ς το μικρό το δάχτυλο είχε το δαχτυλίδι, 

καλλιά λαμπε το δάχτυλο παρά το δαχτυλίδι. 

Ωσάν την είδ' ο Κωσταντής, αφήνει το κυνήγι.

Κινάει να πάη 'ς το σπίτι του σα μήλο μαραμμένος.

Χωρίς θέρμη θερμάθηκε, χωρίς οριόν ερριάστη, 

δίχως τον πονοκέφαλο έπεσε 'ς το κρεβάτι. 

"Μάννα, ψυχή, μάννα, καρδιά, μάννα και το κεφάλι. 

Μάννα, θολά είναι τα βουνά και θαμπερό το σπίτι.

-Γιε μου, καλά είναι τα βουνά και λαμπερό το σπίτι,

μα συ κορίτσι ναγαπάς κ' εκείνη δεν το ξέρει. 

-Μάννα, την κόρη που είδα γω, άλλος να μη την πάρη.

Στείλε να κράξης άρχοντες και μητροπολιτάδες 

να παν να κάμουν προξενειά, γυναίκα να την πάρω."

Στέλνει τρακόσιους άρχοντες και μητροπολιτάδες, 

στέλνει τον άρχοντα Φωκά, στέλνει το Νικηφόρο,

στέλνει τον Πετροτράχηλο, που τρέμει η γης κι' ο κόσμος.

Εχτύπησαν οι άρχοντες την αργυρή την πόρτα. 

"Ποιος χτύπησε 'ς την αργυρή πόρτα της μαυρομάτας;

-Ημείς είμεστε οι άρχοντες κ' οι μητροπολιτάδες, 

ο Κωσταντής μας έστειλε δυο λόγια να σου πούμε. 

-Ανοίξετε 'ς τους άρχοντες, 'ς τους μητροπολιτάδες! 

Φέρτε τρακόσια στρώματα, φέρτε τρακόσια πεύκια, 

για να καθίσουν οι άρχοντες κ' οι μητροπολιτάδες, 

φέρτε Μονεβασιά κρασί, να πιουν οι αντρειωμένοι."

Εμπαίνουν τότε οι άρχοντες κ' οι μητροπολιτάδες, 

και την ευρίσκουν κ' έπλεγε τ' ολόχρυσο γάϊτάνι. 

Καθώς τους είδε η λυγερή επροσηκώθηκέ τους.

"Καλώς ήρθαν οι άρχοντες κ' οι μητροπολιτάδες, 

φάτε και πιέτε, γέροντες, κ' εγώ 'ς τον ορισμό σας.

-Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε. 

Προξενητάδες είμαστε κ' ήρθαμε να σου ποΰμε, 

ο Κωσταντής μας έστειλε, τόμορφο παλληκάρι, 

αν είναι θέλημα θεού, γυναίκα να σε πάρη." 

Σαν τ' άκουσε η Λιογέννητη νεχτύπησε τα γέλοια.

"Για πήτε του του Κωσταντή, του μοσκαναθρεμμένου, 

δε θέλω τον, δεν χρήζω τον, δεν καταδέχομαί τον. 

Σαν έρθη η μάννα μ' απ' τη γης κι' ο κύρης μ' απ' τον άδη,

τα δυο μ' αδέρφια τα καλά από τον Κάτω κόσμο,

να σπείρουνε τη θάλασσα σιτάρι να καρπίση 

χρυσάγανο, χρυσόσταχο και χρυσοκονδυλάτο,

και με τ' άργυροδρέπανα να μπουν να το θερίσουν,

κ' εις τον αφρό της θάλασσας να κάμουνε τ' αλώνι, 

μηδέ και τάχυρο βραχή μηδέ και το σιτάρι, 

μηδέ την πάχνη τ' αλωνιού αέρας να την πάρη, 

τότε κ' εγώ τον Κωσταντή θα τόνε πάρω γι' άντρα,

και πάλι ναί, και πάλι όχι, και πάλι σα μου δόξη." 

Σάν ηκουσαν οι άρχοντες κ' οι μητροπολιτάδες, 

τους κακοφάνηκε πολύ κ' έσκυψαν το κεφάλι. 

Κι' αυτή τότε τους έδωκε τ' ολόχρυσο γαϊτάνι. 

"Όρίστε την πλεξίδα μου τον εδικό σας κόπο."

Εκίνησαν κ' επήγαιναν πικροί και μαραμμένοι,

κι' ο Κωσταντής καρτέρειγε 'ς την αργυρή του πόρτα.

"Καλώς ήρθαν οι άρχοντες με τα καλά τα λόγια.

-Κακώς ήρθαν οι άρχοντες με τα κακά τα λόγια.

Δε θέλει σε, δε χρήζει σε, δε καταδέχεταί σε.

Σαν έρθη η μάννα τς απ' τη γης κι' ο κύρης απ' τον άδη,

τα δυο τς αδέρφια τα καλά από τον Κάτω κόσμο,

να σπείρουνε τη θάλασσα σιτάρι να καρπίση

χρυσάγανο, χρυσόσταχο και χρυσοκονδυλάτο,

και με ταργυροδρέπανα να μπουν να το θερίσουν,

κ' εις τον αφρό της θάλασσας να κάμουνε τ' αλώνι,

μηδέ και τάχυρο βραχή, μηδέ και το σιτάρι,

μηδέ την πάχνη τ' αλωνιού αέρας να την πάρη,

τότε κι' αυτή τον Κωνσταντή θα τόνε πάρη γι' άντρα,

και πάλι ναι, και πάλι όχι, και πάλι σαν της δόξη."

Ό Κωσταντής σαν τ άκουσε μέγας καϊμός τον πήρε,

και ζήτησε και τόδωκαν τ' ολόχρυσο γαϊτάνι.

Πήγε να βρη τοις μάγισσαις που ξέρουν από μάγια.

Ωσάν τον είδε κ' έρχονταν της μάγισσας η κόρη,

"Μάννα μ', ο νιος οπ' έρχεται του κάμπου καβαλλάρης,

παίρνουν τα ρούχα του δροσιά και τα λυχνά του πάχνη,

'παίρνουν τα πασουμάκια του ανθούς από τα δέντρα,

κι' ο γύρος του προσώπου του για κόρη είναι θλιμμένος.

-'Σ τα μάγια γω γεννήθηκα, 'ς τα μάγια θα πεθάνω,

κ' εγώ δεν τόνε γνώρισα και συ τόνε γνωρίζεις;" 

"Καλή σου μέρα, μάγισσα με την καλή σου κόρη. 

Δεν έχεις μάγια της καρδιάς και μάγια της αγάπης, 

να κάμης τη Λιογέννητη να ρθή 'ς την αγκαλιά μου; 

-"Αν έχης πράμα τς αρεσιάς και πράμα του χεριού της, 

θα κάμω τη Λιογέννητη να ρθή 'ς την αγκαλιά σου. 

-Εγώ χω πράμα τς αρεσιάς και πράμα του χεριού της, 

εγώ χω την πλεξίδα της, τ' ολόχρυσο γαϊτάνι. 

-Σύρε άνοιξε την πόρτα σου και δέσε τα θηριά σου,

και κάθου και καρτερεί την να ρθή 'ς την αγκαλιά σου." 

Και βγάνει από τον κόρφο της τρία μήλα μαραμμένα. 

Το να ρήξε 'ς το τρίστρατο, να πάψουν οι διαβάταις, 

τάλλο ρήξε 'ς τον ποταμό, να πάψουν τα ποτάμια, 

το τρίτο ρήξ' 'ς τη λυγερή, να ρθή γυρεύοντας σε."

Το νά ρηξε 'ς το τρίστρατο και πάψαν οι διαβάταις, 

τάλλό ρηξε 'ς τον ποταμό και πάψαν τα ποτάμια, 

το τρίτο το φαρμακερό 'ς της λυγερής τς αγκάλαις. 

Ως τό είδε η κόρη εσβήστηκε, ως το είδε δαιμονίστη. 

Σαν ήρθαν τα μεσάνυχτα, τη σκότισαν τα μάγια.

"Μώρ' βάγιαις μου, μώρ' ντάνταις μου, μώρ' σκλάβαις του πατρός μου,

ανάψτε πράσινα κηριά και κόκκιναις λαμπάδες, 

τι εσήμανε η Παντάνασσα, να πά' να προσκυνήσω. 

-Κυρά ταρνίθια δε λαλούν, καμπάναις δε σημαίνουν, 

κ' η εδική σου η εκκλησιά νε ψέλλει νε σημαίνει. 

-Μπα του πατρός μου το ψωμί 'ς τα μάτια να σας πιάκη!

Κ' έτσι εσηκώθη μοναχή κ' εβήκε 'ς το σκοτάδι. 

Μια δούλα δεν την άφηκε κι' από κοντά της πήγε. 

Σαν έφτακε, σα ζύγωσε 'ς τη μέση από το δρόμο, 

εκεί της ήρθε ολίγο ο νους κι' αρχίνησε να λέη. 

"Ποιος είδε νήλιο από βραδύς κι' άστρι το μεσημέρι, 

ποιος είδε τη Λιογέννητη να περπατή 'ς τους δρόμους,

ξεσκούφωτη, ξυπόλητη και ξεμαλλοπλεμένη; 

-Εγώ είδα νήλιο από βραδύς κι' άστρι το μεσημέρι, 

εγώ είδα τη Λιογέννητη να περπατή 'ς τους δρόμους,

ξεσκούφωτη, ξυπόλυτη και ξεμαλλοπλεμένη. 

-Θέ μου, κι' αν είμαι καθαρή, κι' αν είμ' εγώ παρθένο,

άστραψε και μπουμπούνιξε, να χαλαστοϋν τα μάγια." 

Άστραψε και μπουμπούνιξε, χαλάστηκαν τα μάγια. 

Ο Κωοταντής ολονυχτίς καρτέρειγε 'ς το σπίτι, 

κι' αυτού 'ς τα ξημερώματα το μαϋρο του σελλώνει.

"Ανάθεμα σε, μάγισσα, που μάγια δε γνωρίζεις! 

-Σαν είν' η κόρη καθαρή, τα μάγια τί σου φταίνε; 

Σύρε ξουρίσου φράγκικα, και ντύσου 'ς τα γυναίκεια,

γυναίκεια και χαιρέτησε κατά την ώρα που είναι,

και πες: Είμ' η ξαδέρφη σου από τον "Άη Δονάτο, 

όπου πλουμί δεν ήξερα, κ' ήρθα πλουμί να μάθω."

Ξουρίστηκε 'ς τα φράγκικα και ντύθηκε γυναίκεια, 

κ' εχτύπησε 'ς την αργυρή πόρτα της μαυρομάτας. 

"Ποιος χτύπησε 'ς την αργυρή πόρτα της μαυρομάτας; 

-Εγώ είμαι η ξαδέρφη σου από τον Άη Δονάτο, 

οπού πλουμί δεν ήξερα κ' ήρθα πλουμί να μάθω. 

-Καλώς ήρθ' η ξαδέρφη μου, μα γώ δε σε γνωρίζω, 

και πούθεν είν' ο τόπος σου και πούθεν η γενιά μας;

-Αλάργα είν' ο τόπος μου κι' από κοντά η γενιά μας, 

κ' εμείς εξεμακρύναμε κ' εχάθηκε η γενιά μας, 

κ' εδώ με στέλνει η μάννα μου πλουμίδια να με μάθης. 

-Μετά χαράς, ξαδέρφη μου, πλουμίδια να σε μάθω,

πλουμίδια και κεντίσματα κι' απ' ό,τι θέλει ο νους μου. 

-Μετά χαράς, ξαδέλφη μου, πλουμίδια να σε μάθω, 

πλουμίδια και κεντίσματα κι' ό,τι θέλει ο νους σου."

Σάν άρχισε και νύχτωνε, πήρε να σκοτεινιάση, 

ο Κωσταντής σηκώθηκε τάχα πως θε να φύγη. 

"Ενύχτωσε κ' έβράδιασε, πήρε να σκοτεινιάση,

πάν τα θηριά 'ς τοις κοίταις τους, ταηδόνια 'ς τοις φωλιαίς τους,

κ' εγώ το ξένο κ' έρημο απόψε που να μείνω; 

-Μην πλήσσης, αξαδέρφη μου, και μένεις με τοις σκλάβαις.

-Εγώ του βασιλιώς παιδί, του βασιλιώς αγγόνι, 

και τώρα με κατάντησες να μείνω με τοις σκλάβαις! 

-Μην πλήσσης, αξαδέρφη μου, και μένεις με τοις δούλαις. 

-Εγώ του βασιλιώς παιδί, του βασιλιώς αγγόνι, 

και τώρα με κατάντησες να μείνω με τοις δούλαις! 

-Μην πλήσσης, αξαδέρφη μου, και μένεις με τοις ντάνταις.

-Εγώ του βασιλιώς παιδί, του βασιλιώς αγγόνι, 

και τώρα με κατάντησες να μείνω με τοις ντάνταις! 

-Μην πλήσσης, αξαδέρφη μου, και μένεις με τοις βάγιαις!

-Εγώ του βασιλιώς παιδί, του βασιλιώς αγγόνι, 

και τώρα με κατάντησες να μείνω με τοις βάγιαις! 

-Μην πλήσσης αξαδέρφη μου, και μένομε τα δυο μας. 

Ανάψτε, βάγιαις, τα κηριά, μουνούχοι, τοις λαμπάδες, 

και στρώσετε την κλίνη μου τη λινομέταξή μου. 

Βάλετε στρώμα ναργυρό, στρώμα μαλαματένιο, 

βάλετε τα παπλώματα, τα υφάναν Ανεράδες 

και τα υφαδιοπλουμίσασι του Δράκοντα οι κύραις, 

και στρώστε πάτους βασιλκό, και πάτους μαντζουράνα, 

και πάτους δεντρολίβανο να κοιμηθούμε αντάμα."

Ολονυχτίς κοιμούντανε σαν δυο γλυκά αδερφάκια,

και προς τα ξημερώματα σαν τάγρια πουλάκια.

Σαν έφεξε, ξημέρωσε, σαν ήρθε η άλλη η νύχτα, 

"Μάννα, άνοιξε τοις πόρταις σου και δέσε τα θηριά σου, 

γιατί θε νά ρθη η νύφη σου, θε νά ρθη η μαυρομάτα.

Ολίγος ύπνος μ' έπιασε και πάω για να πλαγιάσω,

κι' όντας θε νά ρθη η νύφη σου, να ρθής να με ξυπνήσης.

-Σύρε, παιδί μου, πλάγιασε κ' εγώ θα καρτερέσω,

κι' όντας θε να ρθη η νύφη μου θα ρθώ να σε ξυπνήσω."

Κ' εκείνη η σκύλα η άνομη δεν έκαμε όπως είπε,

μόν' έκλεισε την πόρτα της κ' έλυσε τα θεριά της,

κ' έβαλε ομπρός 'ς τη ρούγα της γούρνα φαρμακωμένη.

Επλάγιασε η Λιογέννητη 'ς τη αργυρή της κλίνη. 

Σαν ήρθαν τα μεσάνυχτα, τη σκότισαν τα μάγια. 

"Μώρ' βάγιαις μου, μώρ' ντάνταις μου, μώρ' σκλάβαις του πατρός μου,

ανάψτε πράσινα κηριά και κόκκιναις λαμπάδες, 

τι εσήμανε η Παντάνασσα, να πάω να προσκυνήσω. 

-Κυρά, ταρνίθια δε λαλούν, καμπάναις δε σημαίνουν, 

κ' η εδική σου η εκκλησιά νε ψέλλει νε σημαίνει. 

-Μπα τους πατρός μου το ψωμί 'ς τα μάτια να σας πιάκη!" 

Κ' έτσι εσηκώθη μοναχή κ' εβήκε 'ς το σκοτάδι. 

Μια δούλα δε την άφηκε κι' από κοντά της πήγε. 

Σαν έφτακε, σα ζύγωσε 'ς τη μέση από το δρόμο, 

εκεί της ήρθε ολίγο ο νους κι' αρχίνησε να λέη. 

"Ποιος είδε νήλιο από βραδύς κι' άστρι το μερημέρι,

ποιος είδε τη Λιογέννητη να περπατή 'ς τους δρόμους,

ξεσκούφωτη, ξυπόλυτη και ξεμαλλοπλεμένη; 

-Εγώ είδα νήλιο από βραδύς κι' άστρι το μεσημέρι, 

εγώ είδα τη Λιογέννητη να περπατή 'ς τους δρόμους,

ξεσκούφωτη, ξυπόλυτη και ξεμαλλοπλεμένη. 

-Θε μου κι' αν είμαι καθαρή, κι' αν είμ' εγώ παρθένο, 

άστραψε και μπουμπούνιξε να χαλαστοϋν τα μάγια." 

Δεν άστραψε, δε βρόντηξε, δε χάθηκαν τα μάγια. 

Κι' αρχίνησε κ' εχτύπαγε του Κωσταντή την πόρτα.

"Άνοιξε, μάγισσας παιδί και μάγισσας αγγόνι, 

μ' εβούρλισαν τα μάγια σου, κ' ήρθα κατά τ' εσένα.

-Ροκάνισε το σίδερο, σα σκύλα τη μαγγούρα, 

και πιε νερό της γούρνας μου, κ' ύστερα να σ' ανοίξω.

-Άνοιξε, μάγισσας παιδί και μάγισσας αγγόνι, 

μ' έβούρλισαν τα μάγια σου, κ' ήρθα κατά τ' εσένα.

-Ροκάνισε το σίδερο, σα σκύλα τη μαγγούρα, 

και πιε νερό της γούρνας μου, κ' ύστερα να σ' ανοίξω."

-Άνοιξε, μάγισσας παιδί και μάγισσας αγγόνι, 

μ' εβούρλισαν τα μάγια σου, κ' ήρθα κατά τ' εσένα.

-Ροκάνισε το σίδερο, σα σκύλα τη μαγγούρα, 

και πιέ νερό της γούρνας μου, κ' υστέρα να σ' ανοίξω.

Ροκάνισε το σίδερο, σα σκύλα τη μαγγούρα,

κ' έπιε της γούρνας το νερό κ' έσκασε σαν το ψάρι.

Κι' αυτού 'ς τα ξημερώματα ο Κωσταντής ξυπνάει.

"Μάννα, δεν ήρθε η νύφη σου, δεν ήρθε η μαυρομάτα;

-Γιε μου, δεν ήρθε η νύφη μου, δεν ήρθε η μαυρομάτα." 

Σαν εκατέβη ο Κωσταντής, σαν άνοιξε την πόρτα, 

σαν είδε τη Λιογέννητη 'ς το δρόμο ξαπλωμένη, 

ψιλή φωνίτσα νέβγαλε, ψιλή φωνίτσα βγάζει. 

Σαν ήθελες, μαννούλα μου, νά χης και γιο και νύφη,

όντας σου πρωτοχτύπησε ας είχες της ανοίξη."

Χρυσό μαχαίρι νέβγαλε απ' αργυρό φηκάρι, 

'ς τον ουρανό το πέταξε, μέσ' 'ς την καρδιά του πάει.

.